ΤΟ ΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟ ΧΑΛΙ
1. H αγορά ενός χειροποίητου χαλιού δεν είναι εύκολη, αλλά είναι συναρπαστική.
2. Το χειροποίητο χαλί δεν είναι μια απλή τέχνη , είναι υψηλή τέχνη.
3. Συγκεκριμένα, το χειροποίητο χαλί δεν είναι μια τέχνη, είναι ένας συνδυασμός τεχνών.
4. Το χειροποίητο χαλί ζει μαζί μας.
5. Η επιλογή του χειροποίητου χαλιού είναι θέμα καθαρά προσωπικό.
6. Ωραίο χειροποίητο χαλί είναι αυτό που μας εκφράζει και ταιριάζει στην αισθητική μας.
7. Το χειροποίητο χαλί είναι σίγουρα μια έμπνευση για τον κατασκευαστή. Πάρει, όμως να είναι και για τον αγοραστή.
8. Όπως λένε οι παλιοί, πρέπει να υπάρχει εμπιστοσύνη στον γουναρά στον χρυσοχόο και στον χαλά.
9. Δεν υπάρχει κακό χειροποίητο χαλί. Υπάρχει κακή αγορά ή κακή πώληση.
10. Τα χειροποίητα είναι μια επένδυση στο χώρο και το χρόνο.
11. Τα χειροποίητα χαλιά σήμερα δεν είναι ακριβά σε σχέση με την αξία κατασκευής και την διαχρονικότητα τους.
12. Στη διάρκεια ζωής ενός νοικοκυριού , η αγορά χαλιού αντιστοιχεί σε 1 ½ μόλις φορά . Συνεπώς, επειδή η αγορά ενός χειροποίητου χαλιού δεν είναι συχνή υπόθεση, σημασία οφείλουμε να δίνουμε στη σωστή πληροφόρηση, και στη συλλογή και σύγκριση στοιχείων.
13. Στην αξία του χειροποίητου χαλιού συνυπολογιζονται 11 τουλάχιστον παράγοντες: προέλευση, σχέδιο, χρώματα, απόδοση, κόμποι, αντικατάσταση , διάσταση, παλαιότητα , γνησιότητα κατασκευής, εμπορευσιμότητα.
Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ
14. Ονόματα και ποιότητες εκφράζουν συγκεκριμένες προδιαγραφές.
15. Κάθε οικογένεια κατασκευής έχει τα ίδια χαρακτηριστικά και dna και η διατήρηση αυτών με τα χρονιά εδραιώνει την ονομασία προέλευσης.
16. Τα χειροποίητα χαλιά πρέπει να δηλώνονται με την πραγματική τους προέλευση.
17. Τοπωνυμία βάφτισαν τις ποιότητες των χαλιών.
18. To ποιοτικά γνήσιο χαλί είναι αυτό που έχει βαφτιστεί από την ομώνυμη πόλη ή τον τόπο κατασκευής του, πχ. Nain από το Nain της Περσίας.
19. H Μπουχάρα είναι πόλη στο Ουζμπεκιστάν (φυλή τουρκεμένων) στην πρώην σοβιετική ένωση.
20. Το Ταμπρίζ είναι στο βόρειο Ιράν (Ταυρίδα, φυλή Azeri).
21. Θιβέτ λέγεται η θηλιά που παίρνει γυρνώ από μια βέργα κατά την διάρκεια της ύφανσης. Η θηλιά αυτή μετά κόβεται και δημιουργεί το πέλος.
22. Στα νομαδικά συγχωρούμε πιο εύκολα τυχόν ελλείψεις στην κατασκευή.
23. Τα μοτίβα των σχεδίων εκφράζουν τοπογραφικά χαρακτηριστικά, έχουν συμβολικό χαρακτήρα και αποδίδουν ήθη και έθιμα.
24. Στα σχεδία και στις ποιότητες που αντιγράφονται είναι απαραίτητο να δηλώνεται σωστά ο τόπος και η χώρα κατασκευής του χαλιού.
25. Η λάθος πιστοποίηση είναι ο χειρότερος εχθρός του χειροποίητου χαλιού.
Η ΥΦΑΝΣΗ
26. Υπάρχουν οριζόντιοι και κάθετοι αργαλειοί.
27. Οριζόντιους αργαλειούς συναντούμε πιο συχνά στους νομάδες, ενώ κάθετους αργαλειούς βρίσκουμε κυρίως σε οργανωμένες ταπητουργίες.
28. Κανένα χαλί δεν μπορεί να είναι δίδυμο με κάποιο άλλο. Το ίδιο σχέδιο υφασμένο από 2 διαφορετικούς υφαντές θα έχει τον γραφικό χαρακτήρα του καθενός ξεχωριστά.
29. Στις νομαδικές κατασκευές το σχέδιο μπορεί να είναι έμπνευση στο μυαλό του υφαντή/ τριας.
30. Στις οργανωμένες ταπητουργίες ο/ η υφαντής/ τρια διαβάζει το σχέδιο σαν να διαβάζει νότες στο πεντάγραμμο.
31. Μονό/ διπλό/ τριπλό μενταγιόν, επαναληπτικά ασύμμετρα, προσευχής, απεικονίσεις και προσωπογραφίες, αλλά και θέματα με εικόνες συναντάμε στα σχέδια των χαλιών.
32. Τα σχέδια αποτυπώνονται συνήθως σε μιλιμετρέ (χαρτί με τετραγωνάκια, κάθε τετραγωνάκι και ένας κόμπος).
33. Τα χειροποίητα κιλίμια δουλεύονται με μια εξαιρετικά αξιοθαύμαστη τεχνική.
34. Το τραγούδι συνόδευε πολύ συχνά την δουλειά της ύφανσης από τις ίδιες της υφάντριες.
35. Οι γυναίκες υφάντριες πληρώνονταν λιγότερα χρήματα από τους άνδρες.
36. Στην πίσω πλευρά του χαλιού, εκτός των άλλων, αποτυπώνεται o χαρακτήρα του/της υφαντή/τριας, αλλά και η διάθεσή του κατά την διάρκεια της μέρας.
37. Στην πίσω πλευρά μπορούμε να δούμε τα λάθη ή τις ατέλειες της ύφανσης.
38. Στην πίσω πλευρά μετράμε τους κόμπους. (ένα τετραγωνικό εκατοστό χ 10000 μας δίνει ένα στοιχείο για των αριθμό των κόμπων ανά τετραγωνικό μέτρο. Πχ 4χ6=24 χ 10000 = 240000 μ2).
39. Χρειάζεται περίπου ένας μήνας για να υφανθεί ένα τετραγωνικό μέτρο του χαλιού (δηλαδή τέσσερις μήνες για 4 τετραγωνικά χαλί σαλονιού 170χ240, δουλεύοντας 8ωρο μόνο για ύφανση).
40. Μόλις τελειώσει το χαλί από την ύφανση και κατέβει από τον αργαλειό, το σχέδιο είναι δυσδιάκριτο και η υφή πολύ σκληρή.
41. Το φινίρισμα, το κούρεμα και το πλύσιμο, είναι οι φάσεις που θα αναδείξουν ή όχι τελικά το χαλί και θα του δώσουν την τελική του μορφή.
42. Αφήστε την φύση της χειροποίητης κατασκευής με τα όμορφα λάθη ή και ατέλειες να αναδείξει την μοναδικότητα του χαλιού σας.
43. Μόλις 8 στους 100000 γνωρίζουν την τέχνη της κατασκευής ενός χαλιού: 3 από αυτούς είναι πέρσες και τούρκοι, και οι υπόλοιποι ινδοί, κινέζοι και άλλοι.
44. Η ποιότητα συνήθως δηλώνει την τεχνοτροπία κατασκευής.
45. Τα ενυπόγραφα χαλιά δίνουν ένα επιπλέον στοιχείο, πχ. Ταυτότητα του κατασκευαστή, αλλά δεν είναι απαραίτητα και πιο ακριβά.
46. Χωρίς νερό δεν μπορεί να αναπτυχτεί η ταπητουργία. Η σκληρότητα του νερού παίζει σημαντικότατο ρόλο στην εικόνα και υφή του χαλιού.
ΟΙ ΚΟΜΠΟΙ
47. Επιστημονικός Όρος: χειροποίητο χαλί είναι το πελωτό με κόμπους.
48. Στον κόμπο κατά την ύφανση δίνεται μια κλίση. Στον τέλος η συνολική όμοια κλίση των κόμπων δημιουργεί την φορά (καλή και ανάποδη ή ανοιχτή και σκούρα). Το σύνολο των κόμπων δημιουργεί το πέλος.
49. Τα διπλόκομπα είναι πιο δύσκολα στην ύφανση, άρα έχουν και υψηλότερο κόστος.
50. O ασύμμετρος / περσικός κόμπος γίνεται γύρω από το στημόνι και είναι ανοικτός δεξιά και αριστερά.
51. O συμμετρικός κόμπος έχει κομμένες άκρες ανάμεσα σε δυο στημόνια ή τέλια
52. Ο νομαδικός έχει ένα συμμετρικό κι έναν ασύμμετρο κόμπο.
53. Σπάρτα με 70000-80000 κόμπους το τετραγωνικό μέτρο και Σίβας με 100000-120000 κόμπους το τετραγωνικό μέτρο, είναι οι πιο γνωστές ελληνικές ποιότητες με ασύμμετρο διπλόκομπο.
54. Όσο πιο πυκνοί είναι οι κόμποι, τόσο μεγαλύτερη λεπτομέρεια μπορεί να αποδοθεί στο σχέδιο.
55. Όσο πιο πυκνοί είναι οι κόμποι, τόσο ειδικής επεξεργασίας υλικά και νήματα πρέπει να χρησιμοποιηθούν, αλλά να υπάρχει και μεγαλύτερη εμπειρία στην ύφανση.
56. Τα πυκνά σε κόμπους χαλιά μοιάζουν να είναι φτιαγμένα από χεράκια μικρών παιδιών, αλλά στην πραγματικότητα δουλεύονται με ειδικά εργαλεία ύφανσης.
57. Από 6000 έως 10000 κόμποι ανάλογα με την πείρα του/ της υφαντή/ τριας και την δυσκολία της κατασκευής μπορούν να υφανθούν την ημέρα.
58. Το υφάδι μπαίνει ανάμεσα σε μια ή και δυο ολοκληρωμένες (οριζόντια) σειρές από κόμπους, ανάλογα με την κατασκευή.
ΤΑ ΥΛΙΚΑ
59. Το μαλλί είναι βραδυφλεγές. Δε λιώνει και δεν κάνει φλόγα.
60. Το μαλλί μπορεί να τεντωθεί έως και 30% χωρίς να σπάσει.
61. Το μαλλί μπορεί να απορροφήσει έως και το 1/3 τους βάρους του σε υγρασία.
62. Το μαλλί έχει ελαστικότητα που επανέρχεται.
63. To μαλλί είναι υδρόφιλο, εύκαμπτο, φιλικό, οικολογικό, ανθεκτικό.
64. Τα μαλλί σε βαμβάκι είναι η πιο συχνή κατασκευή.
65. Το μαλλί είναι ένας ζωντανός οργανισμός: θέλει αέρα, ήλιο , νερό (όσο επιτρέπει η κατασκευή κάθε χαλιού ξεχωριστά).
66. Η φυλή του προβάτου που θα προμηθεύσει το μαλλί, αλλά και κάθε φάση κατασκευής (βαφή, νηματοποίηση, ύφανση, κούρεμα, πλύσιμο κα) συντελεί καθοριστικά στην τελική παρουσίαση του χαλιού.
67. Το βαμβάκι δουλεύεται κυρίως για το στημόνι του χαλιού.
68. Το βαμβάκι είναι υδρόφιλο και αντοχής και προσφέρεται ως βάση για στημόνι.
69. Το μετάξι είναι 1,5 φορά πιο ανθεκτικό από της ίδιας διαμέτρου σίδερο.
70. Αλλά υλικά που συναντάμε στα χειροποίητα χαλιά είναι: το λίνο και η γιουτα για στημόνι, η τρίχα κατσίκας που είναι σκληρή αλλά μεγαλύτερης αντοχής, η τρίχα καμήλας για το μελί και ωραίο χρώμα της, οι χρυσές και ασημένιες κλωστές για το γέμισμα του σχεδίου.
ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ
71. Χρώμα επιστημονικά είναι η οπτική εντύπωση που δημιουργεί στο μάτι το διάχυτο φως που ανακλάται γύρω μας στα διάφορα αντικείμενα.
72. Το χρώμα παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή μας, δημιουργεί εικαστική παρέμβαση στον χώρο και επηρεάζει τον συναισθηματικό μας κόσμο.
73. Το χειροποίητο χαλί δίνει χρώμα στο χώρο και συμπληρώνει την αισθητική μας.
74. Οι πηγές χρωμάτων για βαφές διαφέρουν ανάλογα και με την γεωγραφική θέση.
75. Τα χρώματα βαφής των μαλλιών μπορεί να είναι φυτικά ή συνθετικά.
76. Τα φυτικά χρώματα τα δίνει η φύση.
77. Τα φυτικά χρώματα δεν είναι πάντα ανεξίτηλα, αλλά προσφέρουν καλύτερη ισορροπία στους συνδυασμούς τους.
78. Το χαλί και τα φυτικά χρώματα ωριμάζουν μαζί μας.
79. Τα χρώματα που είναι φυτικά απαιτούν εξτρά διαδικασία σταθεροποίησης που δεν είναι πάντα πολύ επιτυχημένη, όμως προσφέρουν καλύτερη ισορροπία στους συνδυασμούς τους.
80. Το φυτό ινδιγο δίνει το μπλε.
81. Καφέ – κίτρινο χρώμα παίρνουμε από φλούδες καρυδιών και βελανίδια.
82. Κόκκινο χρώμα παίρνουμε από ρίζες ερυθροδανου (madder).
83. Τα χειροποίητα χαλιά δεν είναι απαραίτητο να δένουν χρωματικά με τον υπόλοιπο χώρο, αλλά ούτε και μεταξύ τους.
84. Αφήστε το χαλί να κάνει την αντίθεση στον χώρο σας. Τον βαθμό ορίστε τον εσείς.
ΤΟ ΧΑΛΙ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΜΑΣ
85. Τα χαλιά σε ένα χώρο μπορούν να είναι μικρότερα σε διάσταση, αλλά περισσότερα σε τεμάχια.
86. Η διάσταση του χαλιού είναι αυτή που προσδιορίζουν τα έπιπλα, έτσι ώστε όταν χρησιμοποιείται ο χώρος να πατάμε πάνω σε χαλί.
87. Δε χρειάζεται να κρύβουμε πολύ σχέδιο κάτω από τους καναπέδες.
88. Επιλέγοντας μικρότερες διαστάσεις μπορούμε να ανέβουμε σε ποιότητα, με πιο πυκνές και ιδιαίτερες κατασκευές.
89. Δεν υπάρχει «πρέπει» στον συνδυασμό ενός χειροποίητου χαλιού. Είναι ένα έργο τέχνης.
Η ΠΕΡΙΠΟΙΗΣΗ
90. Τα χαλιά εισπνέουν όπως και ότι κι εμείς (καυσαέριο, κάπνα από τζάκι ή τσιγάρο).
91. Πρέπει να δίνουμε μεγάλη προσοχή στον ήλιο , την υγρασία και τον σκώρο.
92. Τα χειροποίητα χαλιά θέλουν συντήρηση πριν την αποθήκευση, ακριβώς όπως τα μάλλινα ρούχα.
93. Τα χειροποίητα χαλιά πρέπει να δίνονται τουλάχιστον κάθε 2 χρόνια για έλεγχο και συντήρηση σε ειδικούς.
94. Όλα τα χαλιά καθαρίζονται. Ο τρόπος διαφέρει.
95. Κάθε λεκές χρειάζεται διαφορετική αντιμετώπιση. Ρόλο μπορεί να παίζει ακόμα και το πότε έγινε.
96. Η χρόνια συντήρηση με παραδοσιακούς τρόπους-όπως πετρέλαιο και ξύδι-μπορεί να προκαλέσει ζημιά στο χαλί.
97. Λεκέδες μπορούμε να καθαρίσουμε μόνο με νωταρισμένο καθαρό πανί και ελάχιστο σαπούνι, χωρίς να μουλιάσει το χαλί.
98. Το πλύσιμο στο σπίτι εγκυμονεί κινδύνους ο μεγαλύτερος όλων είναι πως το χαλί μπορεί να ξεβάψει εφόσον δεν υπάρχει η δυνατότητα σωστού στραγγίσματος.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ
99. Οι μικρασιάτες ανέδειξαν την υφαντουργία, κλωστοϋφαντουργία και ταπητουργία με τον ερχομό τους στην Ελλάδα το 1922.
100. Η ταπητουργία στην ανατολή αλλά και στην Ελλάδα δουλευόταν και με μορφή οικοτεχνίας {κατ’ οίκον κατασκευή} προσφέροντας εργασία και εισόδημα στην οικογένεια, υπό την εποπτεία των ταπητουργών εμπόρων
101. Το αρχαιότερο χαλί διατηρήθηκε λόγο ψύχους στα Όρη Αλτάι, στην κοιλάδα παζυρυκ σε σκυθικούς τάφους στην νότια Μογγολία.
102. Pazyryk είναι το αρχαιότερο χαλί που βρέθηκε πότε, από τον ρώσο επιστήμονα Rudenko to 1947.
103. Η διάσταση pazyryk είναι 182×200 κόμποι, δηλαδή 380000 κόμποι ανά τετραγωνικό -πάρα πολλοί για την εποχή και φιλοξενείται στο μουσείο του Λένινγκραντ.
104. Η ηλικία του pazyryk εκτιμάται τον 5ο αιώνα προ χριστού.
105. Ο Αγαμέμνων (κατά τον Αισχύλο) μόλις είδε την Κλυταιμνήστρα της ξεδίπλωσε ένα χειροποίητο χαλί, ως δώρο μοναδικό.
106. Ιπτάμενο χαλί: ήταν μέσο ταφής και επικοινωνίας με τους θεούς. Όταν ξεθάβανε τους νεκρούς διαπίστωναν ότι το χαλί και ο νεκρός «πέταξαν» στους ουρανούς.